ماجرای تخریب بافت‌های تاریخی شیراز؛ از انکار تا اصرار!
تاریخ انتشار: ۲۶ بهمن ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۷۱۱۲۷۶۸
فرارو- ماجرای تخریب بافت تاریخی شیراز به بهانه توسعه حرم حضرت شاهچراغ در روزهای گذشته بازتاب گسترده‌ای یافته است. از این رو مصاحبه محمدمهدی کلانتری، پژوهشگر دکترای مرمت و احیای بنا‌ها و بافت‌های تاریخی که حدود یک ماه پیش منتشر شد، در شبکه‌های اجتماعی می‌چرخد.
به گزارش فرارو، روز دوشنبه ۱۷ بهمن ۱۴۰۱ به نقل از شاهدان عینی گفته شد که لودر‌ها و بولدوزر‌ها تخریب و آواربرداری بناهای تاریخی و ارزشمند این مسیر را آغاز کردند و به ساکنان بناهای مستقر در این مسیر اخطار شفاهی تخلیه داده شده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
اما پس از بالا گرفتن واکنش‌ها، استاندار فارس اعلام کرد هیچ تصمیمی برای افزودن فضا به حرم‌های مطهر احمدی و محمدی را نداریم و فقط یک قسمت کوچک در شرق حرم مطهر سید علاالدین حسین (ع) افزوده خواهد شد که در این فضا نیز ساختمانی وجود ندارد. وی مسائل مطرح شده پیرامون تخریب خانه‌های تاریخی اطراف حرم مطهر شاهچراغ (ع) را شایعه خواند و گفت: «بنای ما ساماندهی محدوده ۵۷ هکتاری اطراف حرم مطهر است و این ساماندهی به معنای تخریب نیست. جالب اینکه این شایعات توسط برخی افراد مطرح می‌شود که در دام برخی کشور‌ها گرفتارند، کشور‌هایی که خود بناهای تاریخی اسلام را تخریب کرد، حالا ما را متهم می‌کنند که بنا داریم اطراف حرم شاهچراغ را تخریب کنیم.»
پس از اظهارت استاندار فارس، سیاوش آریا، فعال میراث فرهنگی عنوان کرد که «استانداری و شهرداری فعلا دست نگه داشتهاند، اما احتمالاً در ایام نوروز یا قبل از آن برخی خانه‌های تاریخی شیراز را تخریب کنند.»
محمدمهدی کلانتری در تشریح طرح ۵۷ هکتاری به خبرگزاری فارس گفته است: «اولین بار در دولت احمدی نژاد در سال ۸۹ طرح ۵۷ هکتاری در شوای عالی تصویب شد که سطح بالایی از تخریب را شامل می‌شد و این تخریب‌ها به اسم بین الحرمین و اتصال دو حرم شاهچراغ و سید علاالدین حسین انجام شد. اما در سال ۹۴ دکتر حناچی به عنوان معاون وزیر راه در دولت روحانی به عنوان اولین اقدام این طرح را لغو کرد. یکی از افرادی که نقش اساسی در تخریب‌ها دارد محمدرضا رضازاده (همسر انسیه خزعلی) است که در آن دوره استاندار فارس بود و حالا معاونت عمرانی شاهچراغ برعهده دارد.»
به دنبال پررنگ شدن نام محمدرضا رضازاده در ماجرای تخریب بافت شهری شیراز، او عنوان کرد: «امروز شیرازی‌های قدیم ساکن قسمت‌هایی از این محدوده، جای خود را به اتباع بیگانه داده‌اند و یا خانه‌هایشان مأمن معتادان و بزهکاران شده است. بعضی هم که چه بسا شیراز را همان شیراز برگزاری جشن هنر در ماه مبارک رمضان و شیراز برپایی جشن‌های دو هزار و پانصد ساله می‌پسندند و توجه به ظرفیت والای معنوی سومین حرم اهل بیت (ع) را برنمی‌تابند و مایل نیستند ساماندهی پیرامون حرم‌های مطهر به نتیجه مطلوبی برسد.»
در کشورهای دیگر قانون و دولت‌ها مانع از تخریب بافت‌های تاریخی میشوندسیدمحمد بهشتی، اولین رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور در گفتگو با فرارو عنوان کرد: «اظهارات اخیر آقای رضازاده بسیار عجیب است و بیانگر آن است که ایشان هیچ تصویر درست دقیقی از بافت تاریخی ندارند. مثل این می‌ماند که ما یک پارچه اطلس داشته باشیم و این پارچه به مرور زمان کثیف شود. آیا بعد کثیف شدن، آن را آتش می‌زنیم یا آن را تمیز می‌کنیم؟ نمی‌شود به بهانه اینکه یک منطقه‌ای که از بافت‌های تاریخی هم محسوب می‌شود به دلیل حضور افراد معتاد و اتباع خارجی تخریب شود. اصلا مگر در مناطق دیگر افراد معتاد حضور ندارند؟ آنجا را هم باید خراب کرد؟»
وی افزود: «متاسفانه در شیراز همان اتفاقی در حال تکرار است که در باقی حریم‌های مراکز متبرکه در کشور رخ داده است. اگر نگاهی به تاریخچه مناطق اطراف حرم‌ها بیاندازید می‌بینید که عملا در همه آنها بسیاری از بافت‌های تاریخی به بهانه ارائه خدمات بهتر و بیشتر به زائران از بین رفته است، اما هرگز این هدف محقق نشده است.
بهشتی تاکید کرد: «معمولا در چنین اتفاقات و تصمیماتی، دو عامل بیشتر خودنمایی می‌کند. یکی سوداگری است و دیگری نگاه عوامانه به مقوله بافت‌های تاریخی است. البته این مختص ایران نیست و در کشورهای دیگر هم نمونه‌های مشابه بسیاری را می‌توان دید. اما متاسفانه در ایران طی چند دهه اخیر شدت بیشتری پیدا کرده است. در حالی که دیگر امروز در کشورهای دیگر قانون و دولت‌ها مانع از این می‌شوند که بافت‌های تاریخی کشورشان تخریب شود. ولی واقعیت این است که در این مدت بخش زیادی از این بافت‌های تاریخی ایران نابود شده است.»
این عضو شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری ایران تصریح کرد: «البته طی این چند دهه برخی از بافت‌های تاریخی مانند یزد و نراق و ... سرو سامان پیدا کرده و مرمت شده است، اما عمدتا در مناطقی که حرم‌های متبرکه در آنجا قرار دارد، بی توجهی به بافت‌های تاریخی به نهایت خود رسیده است.»
پشت پرده تخریب بافت‌های تاریخیمحمد درویش، فعال محیط زیست و گردشگری در گفتگو با فرارو اظهار کرد: «مسئولان حرم شاه چراغ یک طرح توسعه‌ای دارند به اسم طرح «۵۶ هکتاری» که می‌خواهند در دل یک منطقه ۳۶۰ هکتاری بافت تاریخی شیراز اجرایی کنند و الان هم در حال اجرای آن هستند. متاسفانه برای اجرای این طرح بیش از ده‌ها بنای قدیمی که قدمتشان به دوران قاجاریه و زندیه و بعضا صفویه می‌رسد، دچار آسیب خواهند شد. این در حالی است که بافت تاریخی شیراز به تنهایی یکی از صندوق‌های ارزی پایدار برای کشور محسوب می‌شود و یکی از جاذبه‌های مهم گردشگری است که بیانگر قدمت و تاریخ این شهر است؛ بنابراین اصلا کار درستی نیست که به بهانه توسعه یک منطقه، این بافت ارزشمند تخریب شود.»
وی در واکنش به اظهارات اخیر رضازاده گفت: «این بهانه نه تنها توجیه مناسبی برای این اقدام نیست بلکه بیانگر ضعف مدیریتی در این شهر و به طور کلی کشور در حوزه بافت‌های تاریخی است. زیرا اولا نشان می‌دهد آنقدر به یک منطقه مهم که می‌تواند ارزش‌های فرهنگی و تاریخی و گردشگری داشته باشد، بی توجهی صورت گرفته که تبدیل به کانون تجمع افراد معتاد شده است. دوما طی یک دهه گذشته تلاش‌های فعالان حوزه گردشگری، طبیعت گردی و بوم گردی انجام داده‌اند و بسیاری از این خانه‌های قدیمی را مرمت کرده‌اند، باعث شده که این محله‌ها رونق پیدا کنند و گردشگران بیشتری به آنجا رفته اند و امنیت بیشتری پیدا کرده است؛ بنابراین اگر دولت هم حمایت کند قطعا این روند تسریع می‌شود و این مناطق شرایط بهتری پیدا می‌کنند.»
او تاکید کرد: «متاسفانه یک تفکری در بین برخی مسئولان وجود دارد که معتقدند هرچه توریست‌های خارجی بیشتری به کشور وارد شوند و یا هرچه به این مناطق گردشگران بیشتری سفر کنند، بیشتر به دین داری مردم آسیب وارد می‌شود. به همین دلیل خواسته یا ناخواسته در برابر تقویت صنعت گردشگری مقاومت صورت می‌گیرد. نمونه این دیدگاه را در اصفهان هم شاهد هستیم در این شهر که معروف به نصف جهان بوده و بناهای تاریخی و بافت‌های قدیمی بسیاری دارد، همین تفکر مانع از این شده است که بعد از گذشت بیش از ۴۰ سال در این شهر یک هتل ۵ ستاره تاسیس شود. اما همین تفکر طی همین مدت به حضور صنایع آب بر و آلاینده در اصفهان چراغ سبز نشان داده است و این شهر را به چنین فلاکتی انداخته اند که این روزها شاهدش هستیم و نتیجه‌اش هم همین خشک شدن زاینده رود است.»
درویش در پایان گفت: «متاسفانه این تفکر حتی از مقامات وزارتخانه هم قوی‌تر است. اظهارات اخیر آقای ضرغامی نشان می‌دهد که ایشان هم دل خوشی از این رویکرد‌های واپسگرایانه ندارند، اما کاری از دستشان بر نمی‌آید. اما با این حال یک دولت مقتدر و با سیاست باید اعلام کند که همه نهاد‌ها و بخش‌ها باید متناسب با برنامه‌های پنج ساله عمل کنند. اگر دستگاه‌های مختلف بر اساس این برنامه‌ها عمل می‌کردند ما باید الان بیش از ۱۸ میلیون گردشگر در کشور داشتیم نه اینکه الان حتی به یک میلیون هم نمی‌رسد.
متاسفانه با وضعیت و روند فعلی نه تنها این صنعت آینده روشنی ندارد بلکه عاقبت بافت‌های تاریخی و بناهای قدیمی ایران هم در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته اند و امیدوارم نهاد‌های مدنی و رسانه‌ها در کشور با مقاومت و ایستادگی در برابر این قبیل دیدگاه‌های واپس گرایانه مانع از بروز اتفاقات مشابه شیراز و اصفهان شوند.»
منبع: فرارو
کلیدواژه: بافت های تاریخی تاریخی شیراز بافت تاریخی تخریب بافت اطراف حرم یک منطقه کشور ها حرم ها بنا ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت fararu.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فرارو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۱۱۲۷۶۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
آرزوهای شیرین برای محله‌ای در دروازه تاریخ / «دروازه ری» در انتظار لباس نو
محله دروازه ری قم که خاستگاه ۱۲۸ شهید و بزرگانی همچون سردار موسوی فرمانده ارتش جمهوری اسلامی بوده، این روزها در انتظار پوشیدن لباسی نو بر تن کهنه و زخم خورده خویش است.
به گزارش خبرگزاری ایمنا از قم، ری، تهران، ساوه، اصفهان، کاشان؛ از هر سوی که زائران برای تشرف به حرم مطهر بانوی کرامت قصد ورود به شهر قم را داشتند، باید از دروازه‌ای در باروی شهر وارد می‌شدند که به «دروازه ری» معروف بود.
دروازه ری که احتمالاً کهن‌ترین دروازه قم قبل از احداث جاده ناصری از مسیر علی‌آباد به قم و شاهراه ارتباطی شهر با ری و تهران محسوب می‌شده، تا سال ۱۳۲۱ هنوز پابرجا بوده است.
اگر در اسناد تاریخی که جست‌وجو کنید، المان هویتی دروازه ری را خواهید دید. یک بنای ساده و گنبدی که نشان از تاریخ پرفرازونشیب شهر قم دارد و کاروان‌های اهل دانش و زیارت در سفر به قم را به سمت این شهر راهنمایی می‌کرده است.
محله دروازه ری و نوبهار (چاله کاظم) پیش‌ازاین، مزرعه سعدآباد را در خود داشت و مقبره «خواجه اباصلت» از یاران امام رضا (ع) را در خود جای داده بود که هنوز هم وجود دارد.
از جمله ازدست‌رفته‌های محله دروازه ری می‌توان به «گذر ری» اشاره کرد که جایش در محله خالی است. این گذر سه یا چهارطاق چشمه‌ای داشته که به میدان کهنه و پامنار متصل می‌شده است. گفته می‌شود گذر حدود ۴۰ سال پیش تخریب شده و موجب شده است شکل و شمایل کنونی این محله چندان تاریخی و هویتی نباشد.
از پیشه‌های قدیم مردم این محل که در گذر هم نشانی داشت، می‌توان به نمک‌کوبی اشاره کرد. اهالی معاصر این محله هرچند آثاری از برج و باروی دروازه ندیده‌اند، اما زیبایی گذر و گاراژی که اتوبوس‌های راه پیموده از دشت مسیله به آن وارد می‌شد را به خاطر می‌آورند.
این محله تا سال‌ها در برزخی از دشت‌های سرسبز و باغات انگور و کوره‌های آجرپزی محلات مجاور قرار داشت، گویی دروازه‌ای میان بهشت و جهنم بود. در بیرون گذر هرچند شهر تا سال‌ها در حال تغییر و گذر از سنت به مدرنیسم بود، اما قطار مدرنیسم دیرتر و ناقص‌تر به دروازه ری رسید و غبار فرسودگی را بر تن این محله برجای گذاشت.
مهم‌ترین مشکل محله ناتمام ماندن خیابان و ترافیک ناشی از آن است که به تعبیر اهالی، محله را شبیه به مناطق جنگ‌زده کرده است. حداقل می‌شد از این بناهای تخریب شده به عنوان فضای عمومی استفاده کرد.
احمد اشعری، کارشناس حوزه شهرسازی از جمله کسانی است که روی مشکلات محله دروازه ری کار علمی انجام داده است و آن را از نظر گونه بافت‌شناسی «بافت ناکارآمد میانی» دسته‌بندی می‌کند.
به گفته وی، محله دروازه ری در خط مرزی بافت تاریخی ۳۰۰ هکتاری قم قرار دارد که در گذشته اراضی کشاورزی و کوره‌پز خانه بوده، اما از سال ۱۳۳۵ به تدریج سکونت در آن اتفاق افتاده است.
محله دروازه ری بر اساس سرشماری سال ۹۵ حدود ۱۴ هزار و ۷۰۰ نفر جمعیت دارد و چهار هزار خانواده در آن زندگی می‌کنند. ۲۵ درصد ساکنان محله دروازه ری، از اتباع هستند.
محور این محله در طرح تفصیلی، چهار طبقه دیده شده و قرار است انواع کاربری‌های خدماتی در آن لحاظ شود. این خیابان هم‌اکنون ۶۴ نوع فعالیت اقتصادی و خدماتی را در خود جای داده است و بخشی از این فعالیت‌ها نیز سازگاری مناسبی با محله ندارد.
این کارشناس حوزه شهرسازی معتقد است برای مرهم گذاشتن بر این زخم نیمه‌باز باید پروژه تملک خیابان دروازه ری را تکمیل کرد، اما در عین حال باید تلاش کنیم تا کارکرد محلی و انسجام اجتماعی در این محله حفظ شود.
اشعری با اشاره به وجود فضاهای بلاتکلیف در محله و در جریان تملک نیمه‌تمام بدنه خیابان، می‌گوید: با هزینه اندک می‌توان این فضاهای بلاتکلیف را به مکانی برای توقف اهالی تبدیل کرد.
وی با اشاره به وجود بعضی کاربری‌های ناسازگار در این محله عنوان می‌کند: با تملک چند پلاک می‌توان برای اهالی مسکن تولید و الگوی صحیح توسعه محله را تدوین کرد.
از جمله پیشنهادهای مشاور برای این محله، تملک آب‌انبار حاج رئیس به‌عنوان یک عنصر هویتیِ واقع در آن و اضافه کردن یک عنصر دروازه‌ای در محل طاق قدیم برای ارتقای هویت محلی بود که با پای‌کار نیامدن اداره کل میراث فرهنگی، معطل مانده است.
این کارشناس شهرسازی معتقد است یک سری از کاربری‌های ناکارآمد همچون مصالح‌فروشی و حمام متروکه در این محله باید برای تأمین خدمات عمومی به کار گرفته شود.
فرایند اجرایی شدن بازآفرینی محله دروازه ری تا امروز بدون تغییر در این تصمیم‌گیری پیگیری شده است، اوایل سال ۱۴۰۲ شهردار قم اعلام کرد که این پروژه در اولویت تملک با همان عرض ۱۸ متر است.
محمدحسین علی‌اکبری، مدیر منطقه یک شهرداری قم، مرداد سال گذشته در توضیح مشکلات و چالش‌های بازگشایی محله دروازه ری به ریزدانگی املاک این محله اشاره کرد که توافق با مالکان را دچار مخاطره می‌کند.
مساحت پایین املاک تجاری و کوچک بودن آنها یکی دیگر از معضلات تملک در این پروژه است، چراکه این املاک وسیله امرارمعاش اهالی است، اما ارقام تملک به نحوی نیست که ملک تجاری دیگری جایگزین آن شود، از طرفی بسیاری از ملک‌ها جنوبی‌ساز یا به صورت مشاع است که فرایند تملک را دچار چالش می‌کند.
از طرفی به گفته این مسئول شهرداری قم، بخشی از این محله در بافت تاریخی قرار دارد و بهسازی آن نیازمند مشارکت سازمان میراث فرهنگی است.
با این همه تاکنون نزدیک به ۴۰ قطعه در محله دروازه ری تملک و تخریب شده و جدول‌گذاری و ساخت محور نیز در حال انجام است. گام بعدی احداث مرکز فرهنگی و فضای سبز کوچک این محله توسط شهرداری قم است که می‌تواند امید را به رگ‌های محله بازگرداند.
مدیر منطقه یک شهرداری قم در پاسخ به ابهاماتی درباره عرض محور دروازه ری، عرض ۱۸ متری را مصوبه طرح تفصیلی شهر قم می‌داند که با توجه به قرار گرفتن نیمی از محله در محدوده بافت تاریخی، شهرداری بر سر اجرای همین مقدار نیز با سازمان میراث فرهنگی دچار چالش است.
آذرماه سال ۱۴۰۲ بود که دفتر تسهیل‌گری محله دروازه ری تشکیل و در مسجد این محله جلسات با اهالی برگزار شد. مفهوم احداث دفتر تسهیل‌گری این است که بهسازی یک محله را تنها کالبدی نبینیم بلکه باید به مسائل اجتماعی و اقتصادی به‌صورت توأم با موضوعات کالبدی و عمرانی توجه کرد.
در روزهای اخیر تصاویری در فضای مجازی رد و بدل می‌شود که نشان دهنده ادامه تملک و تخریب بعضی املاک در مسیر خیابان ۱۸ متری این محله است.
نقش ویژه محله دروازه ری در روزهای دفاع مقدس و تقدیم ۱۲۸ شهید به کشور، حضور مشاهیری همچون امیر موسوی فرمانده ارتش جمهوری اسلامی و وجود جمع بزرگی از ایثارگران انقلاب اسلامی و جنگ از نقاط قوت و سرمایه‌های اجتماعی این محله است که می‌توان با پررنگ کردن این نقش، به بهبود مشارکت اجتماعی برای حل معضلات آن کمک کرد؛ مسجد فعال و اهالی دغدغه‌مند که روزهای بهتری برای محله‌شان آرزو می‌کنند، از سرمایه‌های ارزشمند این محله است.
یکی دیگر از سرمایه‌ها و دارایی‌های محله، تنوع قومیت‌ها و ملیت‌ها است که می‌تواند فرصت تلقی شود. شبکه خویشاوندی، مهارت‌های فنی، همچنین وجود عناصری همچون آب‌انبار و مسجد از دیگر سرمایه‌های محله است.
پای صحبت قدیمی‌ها که بنشینی، خاطرات جالبی از روزگار گذشته محله دروازه ری دارند. از گاراژی که محل تردد مسافران به قم بود و روستانشینان و عشایر کلکو از دشت مسیله به آن می‌رسیدند. از پرده‌خوانان و پهلوانان که هرازگاهی بساط خود را در میانه محله به پا می‌کردند و بوی نان سنگک تازه و دود کبابی که زیرگذر به مشام می‌رسید.
شاید امروز بخشی از این خاطرات دیگر رنگ‌باخته باشد، اما می‌توان دروازه ری را طوری بازسازی کرد که اصالتش به یادگار بماند و اهالی‌اش همچنان پایبند این محله باشند.
کد خبر 746803
پلمب بیمارستان محب مهر به دلیل کشف حجاب صحت ندارد